Kagoshima: Địa linh nhân kiệt

[Kasumi]

Kỳ 3: Kaimon-dake và Kamikaze

Ngọn Kaimon-dake. Ảnh: TL.

Buổi sáng hôm sau tôi lững thững đi dọc theo hành lang nhà khách thì cô phục vụ trong bộ áo kimono từ đằng xa gập đầu chào tôi. Cô ấy đứng tại chỗ chờ tôi bước đến gần rồi vồn vã chỉ ra ngoài bảo, "Ông có thấy gì không? Núi Kaimon-dake đấy …", "Ồ … à… Kaimon-dake", tôi ngập ngừng lập lại, nghĩ bụng không biết núi gì mà quan trọng đến thế.

Kaimon-dake theo tiếng Hán là Khai Văn Nhạc, một ngọn núi lửa còn trong thời kỳ hoạt động. Chữ "nhạc" trong tiếng Hán có nghĩa là ngọn núi cao mặc dù Kaimon không hơn 1.000 mét. Ngọn núi nổi lên giữa một cánh đồng bằng phẳng, đứng uy nghi một mình ở ngay mũi đất cực nam của Kagoshima, cũng là cực nam của đảo Kyushu và toàn thể quần đảo Nhật Bản (không kể Okinawa).

Đối với những người lính viễn chinh trở về trên các chiến thuyền của Satsuma-han hay trên các chiến hạm hải quân của "Dai Nippon Teikoku" (Đại Nhật Bản đế quốc) trong đệ nhị thế chiến, nó là một hình tượng của quê hương và tổ quốc. Họ vui mừng và cảm xúc đến khóc òa khi thấy Kaimon mờ mờ xuất hiện từ xa tiếp giáp với đường chân trời như một người mẹ mòn mỏi giang tay đứng chờ. Họ biết từ đây sẽ là một bầu trời bình yên và trước mắt là mái nhà ấm áp với những vòng tay của thân bằng quyến thuộc.

Cách Kaimon-dake không xa là một căn cứ xuất quân của các chuyến bay cảm tử Kamikaze (Thần Phong) trong những ngày cuối cùng của đệ nhị thế chiến khi hạm đội Mỹ bắt đầu công phá Okinawa. Tên chính thức của phi đoàn cảm tử là "Đặc biệt công kích đội" (Tokkotai).

Chiến đấu cơ Kamikaze. Ảnh: Trương Văn Tân

Bây giờ sân bay đã biến thành công viên với một tòa nhà bảo tồn di ảnh và di bút của các phi công cảm tử. Nhà bảo tồn trưng bày hơn 1.000 bức ảnh bán thân cá nhân và bức thư cuối cùng của những phi công cảm tử đã hy sinh trong chiến dịch. Người trẻ nhất vừa hơn 17, người già nhất không quá 30. Những bức thư chỉ gởi cho người Mẹ, không có sự hiện diện người cha, người vợ hay người yêu trong những dòng di bút cuối cùng này. Trước giây phút lâm chung, tôi có cảm giác những người trẻ can đảm này rất hoang mang, không thể bày tỏ hết những điều mình muốn nói.

Dài thì một trang giấy viết bằng bút lông, ngắn thì hai hàng. "Kính thưa Mẹ", "Mẹ kính yêu", "Viết cho Mẹ".... "Vài ngày nữa con sẽ bay về phía Nam hoàn thành nghĩa vụ "quyết tử". Em Chieko có đi học đều đặn và con chó nhà có ngoan không Mẹ? Cho con gởi lời thăm gia đình chú Ando hàng xóm. Xin Mẹ kính yêu và mọi người ở lại bình yên. Vĩnh biệt Mẹ. Đứa con bất hiếu: Taro" hay hùng dũng hơn với câu "Thân này xá chi, tàu địch phải chìm". Tôi không tìm thấy dòng chữ "Thiên Hoàng bệ hạ vạn tuế" (Tenno heika banzai) trong những di bút này, dù đây là câu nói đầu môi của những người lính Thiên Hoàng.

Con đường bay độc đạo của các chiến đấu cơ Kamikaze hướng về phía núi Kaimon. Khi xuất chinh, Kaimon lúc nào cũng sừng sững xuất hiện trước mắt người phi công, họ phải bay qua đỉnh núi rồi từ đó tiếp tục bay về phía nam truy lùng các chiến hạm Mỹ với lượng xăng vừa đủ cho một chuyến đi không trở lại. Đầu họ chít khăn trắng đề hai chữ "Quyết tử" (quyết chết) hay "Tất tử" (phải chết), họ choàng chiếc khăn len quanh cổ hay đeo trước ngực con thú nhồi bông, những món quà vô vàn thân thương của người mẹ, người chị, người yêu, người vợ hay đứa em gái ở quê nhà gởi tặng.

Vượt qua đỉnh Kaimon những người phi công cảm tử lúc nào cũng lưu luyến ngoái đầu nhìn lại Kaimon, như đang bịn rịn chia tay với người mẹ, với quê hương, nhìn cho đến khi Kaimon khuất bóng trong những cụm mây dày đặc... Chiến dịch quyết tử của Tokkotai là đòn phép cuối cùng của thủ tướng quân phiệt Nhật, Tojo Hideki. Chiến dịch đã hy sinh hơn 1.000 người thanh niên ưu tú, một số chết vì tai nạn, khi thì đâm vào núi Kaimon, khi thì đâm xuống biển vì những phi công chỉ được huấn luyện gấp rút sơ sài, nhưng cũng gây tổn thất nặng cho hạm đội Mỹ trên đường tiến đến Okinawa. Không hơn mười người may mắn quay trở lại vì máy bay trục trặc và sau này trở thành chứng nhân lịch sử.

Vượt qua đỉnh Kaimon những người phi công cảm tử lúc nào cũng lưu luyến ngoái đầu nhìn lại. Ảnh: núi Kaimon-dake nhìn từ máy bay.

Kỳ cuối: Tĩnh Quốc Thần Xã

Yasukuni Jinja, bên trong khuôn viên thần xã.

Thần xã (jinja: shrine) hay Thần cung (jingu) là đền thờ phượng của Thần đạo (Shinto). Thần đạo như tên gọi là đạo thờ thần. Thần Nhật Bản có rất nhiều và vị thần cao nhất là Thái Dương Thần Nữ. Biểu tượng của thần xã là cổng Torii. Thần xã càng giàu cổng đền càng cao.

Hằng năm, mỗi lần tết đến (tết Nhật là tết dương lịch) việc đi tham bái ở thần xã trở nên một thông lệ của người Nhật. Thu hoạch của các thần xã, thần cung bao gồm việc cúng dường, bán bùa bán quẻ trong những ngày Tết trung bình đạt đến vài trăm ngàn đô la, những nơi nổi tiếng như Minh Trị Thần Cung (Meiji Jingu) ở Tokyo có thể vượt triệu đô la. Xem ra, các thần xã làm việc vài ngày Tết cực nhọc nhưng sống được cả năm.

Cách tham bái cũng rất tiện lợi và thực dụng, nơi khấn vái không có tượng thần như ở chùa chiền, người ta chỉ đặt trước ngôi đền một thùng công đức thật to. Thiện nam tín nữ ném tiền vào thùng rồi nhìn vào khoảng không hay thùng công đức, chấp tay lâm râm khấn vái, sau đó vỗ tay vài lần là xong việc tham bái. Ai muốn khấn thì phải ném tiền, không tiền thì dường như lời khấn không linh! Nghĩ lại, cứ mỗi độ Xuân về là người Nhật trở nên mê tín nhưng cũng rất sòng phẳng với thần linh.

Từ Kagoshima trở lại Tokyo tôi đến viếng đền Yasukuni Jinja (Tĩnh Quốc Thần Xã) nằm ở trung tâm thủ đô. Yasukuni không phải là một thần xã bình thường. Ở đây người ta thờ thần cổ điển lẫn "thần" hiện đại. "Thần" hiện đại là những người lính tử trận trong đó có cả Thủ tướng quân phiệt Tojo Hideki và các bộ trưởng trong nội các chiến tranh bị phe Đồng Minh tuyên án treo cổ tử hình. Những ông "thần" mới khiến cho Yasukuni trở thành một sinh hoạt chính trị úp úp mở mở, gây không ít những phiền nhiễu ngoại giao.

Yasukuni Jinja.

Cổng Torii của Yasukuni cũng khác thường, cao to gần hai chục mét làm bằng kim loại có một dáng dấp uy hiếp hơn là một cấu trúc uy nghi. Những người đến đây tham bái cũng không phải là kẻ "phàm phu". Họ có thể là những người tôn thờ Thiên Hoàng, thành phần cánh hữu cực đoan hay con cháu của những người lính tử trận. Họ ăn mặc giống nhau, bộ quần áo vest đen, đôi giày đen bóng loáng, thắt cà vạt sậm màu, đầu chải tươm tất. Đứng trước thùng công đức trước khi làm lễ họ đứng thẳng người, cẩn thận cài nút chiếc áo vest, cứ một dải năm sáu người đồng loạt ném tiền, chấp tay cuối đầu bày tỏ lòng tôn kính một cách thành khẩn, thống thiết.

Gần đó là một nhà bảo tồn các tư liệu chiến tranh và những trận thắng của quân đội Thiên Hoàng từ Minh Trị Duy Tân đến Thế Chiến thứ 2. Yasukuni cũng không quên chừa một chỗ rộng rãi để trưng bày chiếc chiến đấu cơ Kamikaze được tân trang đẹp mắt. Ở đây họ không e dè như nhà bảo tồn ở Kagoshima, công khai tuyên dương "chủ nghĩa anh hùng" của đoàn cảm tử Tokkotai. Trong khuôn viên của Tĩnh Quốc Thần Xã, chủ nghĩa quân phiệt Nhật vẫn ngấm ngầm chờ cơ hội bốc lửa ….

Tôi ra về trong ánh nắng ban mai dìu dịu xuyên qua hàng cây trụi lá của mùa Đông Tokyo. Vừa đi chầm chậm trên con đường đá sỏi , tôi vừa nhìn những khuôn mặt trẻ trung đầy sức sống dập dìu vui xuân của một Nhật Bản hiện đại mà lòng vơi đi ít nhiều sự nặng trĩu khi nghĩ đến một giai đoạn lịch sử đen tối nhất của loài người.

***

Hoa đào mùa xuân gần Yasukuni Jinja.

Nước Nhật đang trong tình trạng thoái trào kinh tế và bế tắc chính trị. Hai nước láng giềng, Trung Quốc và Hàn Quốc, nơi mà họ đã từng xâm lược bây giờ là những quốc gia đang vươn lên với nền kinh tế hùng mạnh và đang cạnh tranh gay gắt. Trung Quốc đã vượt qua Nhật Bản để trở thành nền kinh tế đứng thứ hai trên thế giới. Doanh thu của một hãng Samsung (Hàn Quốc) trong tài khóa 2009 – 2010 vượt qua doanh thu của 9 hãng điện tử Nhật ( Sony, NEC, Panasonic, Sanyo …..) cộng lại.

Đâu rồi những Saigo và Shimazu hiện đại? Đâu rồi tinh thần cách mạng và lòng tự hào dân tộc của Minh Trị Duy Tân? Phải chăng một nước đã từng tự xưng là "Đại Nhật Bản Đế Quốc" đã đi qua thời kỳ hoàng kim của mình, giờ đây quá già để thích nghi với thời đại?

Tôi mở tờ nhật báo Asahi Shimbun đầu năm tình cờ đọc được một tin ngắn về hiện trạng xe lửa cao tốc của Nhật. Cục đường sắt Nhật Bản đã quyết định khởi công xây đường ray mới cho xe lửa cao tốc "phù lực từ tính" đầu tiên trên thế giới và đưa vào phục vụ năm 2027 trên tuyến đường Tokyo - Nagoya (342 km). Tốc độ của đoàn tàu là 500 km/h và mất 40 phút để chạy tuyến Tokyo - Nagoya.

Tôi lại chợt nhớ ra ba nhà vật lý học Nhật đoạt giải Nobel Vật lý 2008 và vài tháng trước thêm hai nhà Hóa học Nhật đoạt giải Nobel Hóa học 2010. Trong vòng 2 năm, Nhật Bản có thêm năm nhà khoa học với giải Nobel. Dù có những dao động về kinh tế và chính trị, tòa lâu đài khoa học kỹ thuật Nhật Bản vẫn vươn cao và kiên cố. Từ ngày canh tân của phiên chủ Shimazu Nariakira trên mảnh đất Kagoshima nhỏ bé, gần 200 năm qua phát triển của khoa học kỹ thuật Nhật Bản dù có thăng trầm theo thời gian nhưng vẫn tạo ra những đột phá dẫn đầu trong nhiều lĩnh vực.

Khi những dòng cuối cùng này được viết thì thảm họa động đất, sóng thần và rò rỉ lò hạt nhân chưa từng thấy trong lịch sử Nhật Bản đang đổ lên người dân Nhật. Những đợt sóng thần khủng khiếp để lại những cảnh tượng kinh hoàng trong một màu tang tóc, thê lương. Nhưng sự bình tĩnh, khắc kỷ, trật tự, tinh thần tập thể và lòng bác ái trong hoạn nạn của người Nhật đang làm kinh ngạc thế giới. Họ sắp hàng trật tự, chia sẻ từng miếng cơm nắm, từng chai nước lọc, không giành giựt, không hôi của. Họ hành xử bằng sự tự trọng và phong cách văn minh.

Quản Trọng của thời Xuân Thu Chiến Quốc có câu "Kế một năm không gì hơn việc trồng lúa. Kế mười năm không gì hơn việc trồng cây. Kế trăm năm không gì hơn việc trồng người". Nước Nhật trồng "người khoa học" có hơn 200 năm và vun bồi nhân phẩm có hơn 1.000 năm. Người Nhật sẽ bay lên từ đống tro tàn và sẽ lập lại những điều kỳ diệu. "Gambare, Nippon!" (Cố lên, Nhật Bản ơi!).

Cổng Torii của Yasukuni Jinja.

Nguồn: Trương Văn Tân Tháng 3/2011
TBKTSG Online